Sąd w postępowaniu o podział majątku może na wniosek małżonka z ważnych powodów ustalić nierówne udziały małżonków w majątku wspólnym, tak, aby ich udziały w majątku wspólnym uwzględniały stopień, w jakim każdy z nich przyczynił się do jego powstania.
Obie przesłanki konieczne do ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym,
a więc ważne powody oraz różny stopień przyczynienia się przez każdego z małżonków
do powstania majątku wspólnego muszą wystąpić łącznie.
Przyczynienie się do powstania majątku wspólnego oznacza wszystkie starania każdego
z małżonków podjęte dla zaspokojenia potrzeb założonej rodziny. Chodzi tu zarówno o zarobki, sposób ich wydatkowania, jak również o osobisty wkład przy wychowywaniu dzieci i prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego, który jest traktowany na równi z pracą zarobkową. Przyczynianie się małżonków do powstania majątku wspólnego stanowią działania zmierzające do powiększenia tego majątku polegające zarówno na wniesieniu składników majątkowych, jak i na zaoszczędzeniu wydatków oraz starania o zaspokojenie potrzeb rodziny.
Stopień przyczynienia się wynika w szczególności z wysokości zarobków lub innych dochodów osiąganych przez małżonków, sposobu gospodarowania posiadanymi zasobami, rozkładu między małżonkami ciężaru obowiązków wychowawczych oraz prac domowych, nakładu osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.
W sądzie ciężar dowodu spoczywa na małżonku wnoszącym o ustalenie nierównych udziałów i to on powinien wykazać, że stopień jego przyczynienia się był większy niż stopień przyczynienia się drugiego z małżonków. Powołane przez małżonka dowody powinny wykazywać skutek powstały z powodu niskiej staranności drugiego małżonka o powiększanie majątku, a nie tylko samą niską staranność.
Ważnymi powodami są względy natury etycznej, które powodują, że w danych okolicznościach sprawy uznanie równości udziałów małżonków w majątku wspólnym naruszałoby zasady współżycia społecznego.
Ważne powody to przykładowo nie przyczynianie się przez małżonka do powstania majątku wspólnego stosownie do swoich sił i możliwości zarobkowych, obiektywny i rażący brak staranności o zachowanie istniejącego już majątku wspólnego, trwonienie majątku wspólnego, nadużywanie alkoholu, hazard, narkomania, dokonywanie zbyt ryzykownych operacji finansowych, nieetyczne zachowanie wobec drugiego małżonka, bądź długotrwała separacja faktyczna z winy leżącej po stronie jednego z małżonków.
Ważnych powodów nie stanowią jednak okoliczności niezależne od małżonka lub przez niego niezawinione, przykładowo związane z chorobą, nauką czy bezrobociem.
W małżeństwie prawidłowo funkcjonującym przyjmuje się równe udziały w majątku wspólnym, mimo, że małżonkowie przyczyniali się do jego powstania w różnym stopniu. Ponadto przyjmuje się, że ustalenie nierównych udziałów nie powinno działać na niekorzyść małżonka, któremu
nie można przypisać winy.
Uznanie małżonka za winnego w orzeczeniu rozwodu nie jest warunkiem koniecznym do ustalenia nierównego udziału tego małżonka w majątku wspólnym, jednak może mieć znaczenie, jeśli jego wina polegała na zaniedbywaniu obowiązków względem rodziny.